Είδαν πρόσφατα το φως της δημοσιότητας τα αποτελέσματα εξειδικευμένης έρευνας του ευρωβαρομέτρου για τις απόψεις των Ευρωπαίων πολιτών για τα θέματα περιβάλλοντος.
Σε μια περίοδο κατά την οποία τα περιβαλλοντικά προβλήματα πρωταγωνιστούν στην καθημερινότητα μας μέσα από τις επιπτώσεις που επιφέρουν στη ζωή μας (κυρίως μέσα από τις κλιματολογικές αλλαγές), είναι σημαντικό για την Ευρωπαϊκή Ένωση να διερευνηθούν οι απόψεις της κοινής γνώμης για αυτά τα θέματα. Άλλωστε η Ευρωπαϊκή Ένωση υπήρξε παραδοσιακά πρωταγωνιστής στην προσπάθεια προστασίας του περιβάλλοντος και στόχος είναι να εντείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τις προσπάθειες της για την υιοθέτηση αυστηρότερων και πιο ολοκληρωμένων πολιτικών για την προστασία του περιβάλλοντος.
Από τα αποτελέσματα της έρευνας του Ευρωβαρομέτρου τα οποία περιλαμβάνουν και τις απόψεις των Κυπρίων πολιτών, προκύπτουν κάποια συμπεράσματα τα οποία είναι καλό να αναλύσουμε γιατί αυτά αποτελούν κομμάτια του παζλ της νοοτροπίας μας ως πολίτες και ως κοινωνία για τα θέματα του περιβάλλοντος. Και είναι καλό να συνειδητοποιήσουμε ποια είναι η νοοτροπία μας και πως αυτή διαφέρει από τους πλείστους από τους υπόλοιπους Ευρωπαίους, εάν θέλουμε σταδιακά να διορθώσουμε τις συμπεριφορές μας σε θέματα που τελικά θα ωφελήσουν εμάς ως κοινωνία και την ποιότητα της δικής μας ζωής.
Αρχίζω από το γεγονός ότι συνδέουμε τον όρο «περιβάλλον» κυρίως με το φυσικό τοπίο σε ποσοστό κατά 20% ψηλότερο από τον μέσω όρο της Ευρώπης. Αυτό δείχνει ότι βλέπουμε το θέμα περιβάλλον πιο μονοδιάστατα (η γενική έννοια της «φύσης» βασικά για μας), ενώ το περιβάλλον έχει πολλές άλλες παραμέτρους.
Θεωρούμε (και αυτό είναι θετικό και είναι η πραγματικότητα), σε ένα πολύ ψηλό ποσοστό (96% σε σχέση με 78% των υπόλοιπων Ευρωπαίων), ότι τα περιβαλλοντικά προβλήματα έχουν άμεση επίπτωση στην καθημερινή μας ζωή. Παράλληλα, θεωρούμε ως πολίτες ότι είμαστε πολύ ευαισθητοποιημένοι για το περιβάλλον σε ψηλότερο ποσοστό από τους υπόλοιπους Ευρωπαίους (;).
Θα ανέμενε κάποιος ότι αν τα δύο πιο πάνω θέματα ίσχυαν στην ουσία, θα ήμασταν πολύ πιο πρόθυμοι να δράσουμε για την προστασία του περιβάλλοντος. Αντίθετα όμως, ενώ οι Κύπριοι ισχυρίζονται τα πιο πάνω, όταν ερωτηθούν για τις δράσεις που είναι πρόθυμοι να αναλάβουν για την προστασία του περιβάλλοντος περιορίζονται (στο 67%) να επιλέξουν την μείωση της κατανάλωσης νερού. Μόνο το 20% δηλώνει έτοιμο να ανακυκλώσει χρησιμοποιημένα υλικά (έναντι του 59% στην ΕΕ) και το 47% να περιορίσει τη χρήση ενέργειας (57% στην ΕΕ). Επίσης μόνο το 16% δηλώνει έτοιμο να αλλάξει μέσο διακίνησης στρεφόμενο μακριά από το αυτοκίνητο (έναντι 28% στην ΕΕ).
Τι σημαίνουν τα πιο πάνω; Ότι ενώ γνωρίζουμε βασικά τα προβλήματα και τις απαιτούμενες δράσεις, είμαστε μόνο ευαισθητοποιημένοι περιβαλλοντικά σε αυτό που μας λείπει και νιώθουμε άμεσα τις επιπτώσεις της έλλειψης, το νερό. Αν μάλιστα γίνει η ίδια έρευνα τον Αύγουστο φέτος, τα ποσοστά ευαισθητοποίησης για το νερό αναμένω να είναι εντυπωσιακά ψηλότερα αφού θα έχουμε ζήσει όλοι καλά τις ελλείψεις κατά την περίοδο του καλοκαιριού. Αν επιπρόσθετα το καλοκαίρι έχουμε και προβλήματα black outs στον ηλεκτρισμό λόγω υπερκατανάλωσης (κάτι που είναι πολύ πιθανόν λόγω της οριακής πλέον σχέσης ζήτησης και προσφοράς ενέργειας στην Κύπρο), τότε περιστασιακά θα ευαισθητοποιούμε σε ψηλό ποσοστό και για την εξοικονόμηση της ενέργειας. Και όταν περάσει το καλοκαίρι φυσικά και επανέλθουμε στην ομαλότητα θα ξαναξεχάσουμε και τη μεγάλη μας ευαισθησία για το νερό και για την ενέργεια.
Έχουμε την τάση να ανησυχούμε μόνο για όσα άμεσα μας λείπουν και επηρεάζουν την καθημερινότητα μας και πολύ λιγότερο για αυτά που ενώ ξέρουμε ότι επηρεάζουν το περιβάλλον και τη ζωή μας δεν νιώθουμε άμεσα την απειλή τους. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν που ενώ ξέρουμε τη σημασία της ανακύκλωσης χρησιμοποιημένων υλικών για το περιβάλλον, μόνο το 20% των Κυπρίων δηλώνει πρόθυμο να ανακυκλώνει σε αντίθεση με το 60% περίπου των Ευρωπαίων. Η νοοτροπία μας λοιπόν λέει ότι «καλή η ανακύκλωση αλλά ας την κάνουν άλλοι».
Αυτό συμφωνεί βασικά και με την δική μας εκτίμηση για τη στάση της κοινωνίας μας σε σχέση με την ανακύκλωση. Δύο χρόνια μετά από σημαντικές προσπάθειες που αναλάβαμε (και εμείς και οι άλλοι φορείς) για την ενημέρωση του κοινού σε αρκετές περιοχές για την ανακύκλωση, το αίσθημα που αποκομίζουμε είναι ότι είναι ψηλό το ποσοστό του κοινού που γνωρίζει για τα οφέλη της ανακύκλωσης στην Κύπρο. Από το να γνωρίζει όμως ο Κύπριος ένα θέμα μέχρι το να αποφασίσει ο ίδιος να κάνει κάτι για αυτό το θέμα υπάρχει ακόμη πολλής δρόμος. Υπάρχει ακόμη ένα κλικ που πρέπει να γίνει στο μέσω Κύπριο πριν η ευαισθησία του τον σπρώξει να περάσει από τα λόγια στην πράξη.
Και χωρίς να βάζουμε ποσώς το θέμα της ενημέρωσης σε δεύτερη μοίρα, (εξάλλου συνεχίζουμε με εντεινόμενους ρυθμούς την ενημέρωση) θεωρούμε ότι το κλικ αυτό δεν θα γίνει εύκολα μόνο με την ενημέρωση. Θα χρειαστούν άλλα μέτρα πιο δραστικά και πιο άμεσα. Και αυτά το μέτρα είναι κατά τη γνώμη μας δύο. Το ένα είναι η επιβολή και η αστυνόμευση της λειτουργίας των συστημάτων ανακύκλωσης και το δεύτερο είναι η παροχή πρακτικών κινήτρων στα νοικοκυριά για την ανακύκλωση.
Το πρώτο μπορεί να επιτευχθεί με την ετοιμασία κανονισμών σε επίπεδο τοπικών αρχών που να καθιστά αναγκαστική τη διαλογή των υλικών στην πηγή (στο νοικοκυριό) και να επιβάλλει τη δειγματοληπτική αστυνόμευση της ποιότητας της διαλογής από σπίτι σε σπίτι.
Το δεύτερο, το θέμα των κινήτρων, μπορεί πρακτικά να υλοποιηθεί με την εφαρμογή προγραμμάτων «pay as you throw» (πληρώνω ανάλογα με το τι πετώ). Να φύγουμε δηλαδή από τα συστήματα χρέωσης όλων των νοικοκυριών με ένα σταθερό φόρο σκυβάλων και να διαμορφώνουμε τις χρεώσεις ανάλογα με το τι πετά κάθε νοικοκυριό ως ανάμεικτα απορρίμματα στην χωματερή. Με αυτό τον τρόπο όποιος ανακυκλώνει θα έχει λιγότερα ανάμεικτα απορρίμματα να πετάξει, άρα και μικρότερη φορολογία σκυβάλων. Αντίστοιχα όποιος επιλέγει να μην ανακυκλώνει θα πληρώνει το τίμημα με αυξημένα τέλη σκυβάλων.
Αυτά τα δύο θέματα συζητούμε ήδη με τις τοπικές αρχές ως τα άμεσα αναγκαία βήματα για το μέλλον των προγραμμάτων ανακύκλωσης. Προγράμματα που κοστίζουν πολλά στην κοινωνία και θα πρέπει το συντομότερο να φροντίσουμε να αποδώσουν για καλύτερη αξιοποίηση των πόρων που επενδύονται και για να πετύχουμε τους στόχους που θέτει η Ευρώπη και να αποφύγουμε σχετικά πρόστιμα.
Κυριάκος Παρπούνας
Γενικός Διευθυντής
Green Dot (Cyprus) Public Co Ltd