Ολοκληρώνεται αυτές τις μέρες αισίως, το πρώτο έτος λειτουργίας προγραμμάτων ανακύκλωσης οικιακών συσκευασιών που οργανώνει ο μη κερδοσκοπικός οργανισμός Green Dot Cyprus σε πέντε Δήμους της Λευκωσίας και της Λεμεσού. Οι πέντε αυτοί Δήμοι που εντάχθηκαν πρώτοι στο πρόγραμμα στις 5 Φεβρουαρίου 2007, είναι οι Δήμοι Στροβόλου, Αγίου Αθανασίου, Μέσα Γειτονιάς, Γερμασόγειας και Κάτω Πολεμιδιών. Η πρώτη αυτή φάση των έργων κάλυψε ουσιαστικά 125,000 συμπολίτες μας με ένα οργανωμένο δίκτυο συλλογής ανακυκλώσιμων υλικών.
Στη συνέχεια και σχετικά πρόσφατα (στις 15 Δεκεμβρίου 2007), προστέθηκαν στο πρόγραμμα και ο Δήμος Λεμεσού και οι κοινότητες Μουταγιάκας, Αγίου Τύχωνα και Ύψωνα, ανεβάζοντας έτσι την κάλυψη σε πέραν των 250,000 συμπολιτών μας, ενώ βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη η διαδικασία επέκταση περί τα μέσα του 2008 και στους υπόλοιπους Δήμους την Μείζoνος Λευκωσίας (πράγμα που θα ανεβάσει την κάλυψη σε πέραν των 400,000 ατόμων ή πέραν του 50% του πληθυσμού).
Από αυτή τη δωδεκάμηνη περίοδο και τα σχετικά αποτελέσματα, μπορούν να εξαχθούν πολλά και χρήσιμα συμπεράσματα για όλα τα χαρακτηριστικά του προγράμματος. Είναι φυσικά γεγονός ότι οι συμπεριφορές του κοινού σε σχέση με τα προγράμματα αυτά, δεν μπορούν να εξηγηθούν μονοδιάστατα, αλλά αντίθετα είναι ένα κράμα από αλληλένδετες παραμέτρους που καθορίζουν αυτές τις συμπεριφορές. Είναι λοιπόν δύσκολο υπό αυτή την έννοια να απομονώσει κάποιος μια μόνο παράμετρο και να την αναλύσει ή να κάνει συγκρίσεις και να καταλήξει σε συμπεράσματα, αφού μπορεί να παραπλανηθεί αγνοώντας άλλες σημαντικές παραμέτρους, που έμμεσα ή άμεσα επηρεάζουν την ανάλυση που θα επιχειρηθεί. Από την άλλη όμως, υπάρχουν κάποιες σαφείς τάσεις που είναι πολύ ευδιάκριτες στα αποτελέσματα και από τις οποίες μπορούν να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα, χωρίς ιδιαίτερο κίνδυνο παραπλάνησης.
Με μια τέτοια τάση στα αποτελέσματα των προγραμμάτων θα επιχειρήσω να ασχοληθώ, αφού θεωρώ ότι το συγκεκριμένο συμπέρασμα που προκύπτει από τα αποτελέσματα είναι σαφές και δεν μπορεί εύκολα να αμφισβητηθεί. Το θέμα που θα ασχοληθώ αγγίζει το ρόλο των τοπικών αρχών στη διαδικασία της εφαρμογής περιβαλλοντικών πολιτικών και είναι σημαντικό τόσο γιατί αποδεικνύεται από τα αποτελέσματα, όσο και γιατί είναι κλειδί για την επιτυχία τέτοιων πρωτοβουλιών και στο μέλλον. Αναφέρομαι στις διαφορές στις αποδόσεις μεταξύ των διαφόρων δημοτικών περιοχών, οι οποίες παρουσιάζουν σημαντικές αποκλίσεις σε συστηματικό πλέον επίπεδο. Και επειδή μιλούμε, ειδικά για τη Λεμεσό, για γειτονικούς Δήμους που συνορεύουν ο ένας με τον άλλο, με πληθυσμούς σχετικά ομοιόμορφους και με πολλά κοινά χαρακτηριστικά, είναι σαφές ότι οι διαφορές στις κατά κεφαλήν αποδόσεις των προγραμμάτων από Δήμο σε Δήμο, πρέπει να είναι αποτέλεσμα συγκεκριμένων αιτιών.
Είμαι λοιπόν της άποψης ότι οι διαφορές στις αποδόσεις των προγραμμάτων, δεδομένου ότι και το τρόπος που εφαρμόζονται τα προγράμματα είναι πανομοιότυπος, επηρεάζονται κυρίως από:
α. Το επίπεδο της ενασχόλησης της τοπικής αρχής στο παρελθόν με θέματα που αφορούν το περιβάλλον και τις συμπεριφορές των δημοτών τους έναντι των περιβαλλοντικών θεμάτων,
β. Στην γενικότερη οργάνωση της τοπικής αρχής παραδοσιακά σε θέματα τάξης, καθαριότητας και υγειονομικών θεμάτων,
γ. Στην ενασχόληση και ενημέρωση των δημοτών στο παρελθόν για θέματα ανακύκλωσης ή και την εφαρμογή πιλοτικών προγραμμάτων ανακύκλωσης,
δ. Στην ενεργοποίηση και συμμετοχή της τοπικής αρχής σε πολιτικό αλλά και τεχνοκρατικό επίπεδο στη προσπάθεια ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού για το πρόγραμμα που εφαρμόζεται τώρα,
ε. Στο επίπεδο εμπλοκής, ελέγχου και αστυνόμευσης του τι συμβαίνει εντός των ορίων της τοπικής αρχής κυρίως σε τεχνοκρατικό επίπεδο ειδικά με το πρόγραμμα ανακύκλωσης.
Δεν θα μπω στη λογική να κάνω συγκρίσεις των αποδόσεων μεταξύ των τοπικών αρχών με αριθμούς και στατιστικά δημόσια, γιατί θεωρώ ότι δεν είναι τώρα σημαντικό να κάνουμε κριτική για το τι συνέβηκε στο παρελθόν αφού το παρελθόν δεν αλλάζει. Σημασία θεωρώ ότι έχει να αντλήσουμε σοφία από τις εμπειρίες που αποκτούμε τώρα και από τα συμπεράσματα στα οποία μπορούμε βάσιμα να εξάγουμε, για να σχεδιάσουμε τις δράσεις μας για το μέλλον. Ενώ δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτε για το παρελθόν μπορούμε να έχουμε δραματική επίδραση στο μέλλον. Τα αποτελέσματα είναι ήδη στα χέρια των τοπικών αρχόντων οι οποίοι πρέπει να τα αξιολογήσουν και να διαμορφώσουν τις πολιτικές τους για τη συνέχεια.
Ακόμα και η ανάλυση των αιτιών που απαριθμώ πιο πάνω χωρίζονται σε δύο κατηγορίες. Στα α, β, και γ που αφορούν το παρελθόν και στα δ και ε που αφορούν το παρόν και κυρίως το μέλλον. Και ενώ όσα αφορούν το μέλλον είναι σαφέστατα τα πιο σημαντικά, θεωρώ ότι και η ανάλυση των αιτιών που έχουν καθορίσει τις σημερινές συμπεριφορές έχει μια πολύ σημαντική αξία. Αποδεικνύεται με βάση αυτά τα στοιχεία ότι με προληπτική πολιτική και με καινοτόμες δράσεις, που κατά καιρούς μπορεί να φαίνονται και πρώιμες αν δεν ιδωθούν με προοπτική, δημιουργείται κοινή γνώμη και ευαισθητοποίηση που θα αξιοποιηθεί στη συνέχεια και όταν θα ωριμάσουν οι συνθήκες.
Είναι λοιπόν σημαντικό και για το μέλλον να δράσουμε σήμερα ως τοπικές αρχές, όχι μόνο γιατί θα βοηθήσουμε τα υφιστάμενα προγράμματα, αλλά γιατί η δράση αυτή θα αξιοποιηθεί σίγουρα και στο μέλλον αφού είναι σειρά τα ρεύματα αποβλήτων με τα οποία θα πρέπει να ασχοληθούν (και) οι τοπικές αρχές στο μέλλον (ηλεκτρικά- ηλεκτρονικά απόβλητα, μπαταρίες, χρησιμοποιημένα ελαστικά, οργανικά απορρίμματα κτλ.).
Υπό τη διπλή μου ιδιότητα ως διευθυντής της Green Dot Cyprus, αλλά και ως Δημοτικός Σύμβουλος τα τελευταία 6 χρόνια και ζώντας τα θέματα και από τις δύο πλευρές (του Συστήματος αλλά και των συνθηκών της τοπικής αρχής), έχω αντλήσει σημαντικές εμπειρίες αυτούς τους μήνες και θεωρώ ότι μπορώ να καταθέσω και κάποιες εισηγήσεις, τις οποίες απαριθμώ πιο κάτω:
α. Θεωρώ απαραίτητο να ασχοληθεί σοβαρά η κάθε τοπική αρχή με τα προγράμματα αυτά και να τους δώσει προτεραιότητα πρώτα σε πολιτικό επίπεδο, ώστε να μπορεί στη συνέχεια να οργανωθεί για να τα υποστηρίξει σε τεχνοκρατικό επίπεδο.
β. Θεωρώ απαραίτητο να αγκαλιαστούν τα προγράμματα ως προγράμματα της ίδιας της τοπικής αρχής από την τοπική αρχή και όχι ως ξένα προγράμματα που απλά εφαρμόζει ένας τρίτος, στα όρια της τοπικής αρχής.
γ. Θεωρώ απαραίτητο η τοπική αρχή να εκμεταλλεύεται όλες τις ευκαιρίες επικοινωνίας με τον πολίτη για να του υπενθυμίζει και να τον ευαισθητοποιεί για το περιβάλλον και τα σχετικά προγράμματα, και είναι πραγματικά πολλές αυτές οι ευκαιρίες αν το ψάξει η κάθε τοπική αρχή.
δ. Θεωρώ απαραίτητο οι αρμόδιες υπηρεσίες της κάθε τοπικής αρχής να ασχοληθούν συστηματικά με την ενημέρωση κυρίως των επαγγελματικών υποστατικών για το πρόγραμμα αλλά και την αστυνόμευση και την επιβολή της εφαρμογής του προγράμματος.
ε. Θεωρώ απαραίτητο οι εκλεγμένοι τοπικοί άρχοντες να γνωρίζουν, να αντιλαμβάνονται και να μιλούν και να παροτρύνουν στους πολίτες να συμμετάσχουν τα προγράμματα
στ. Θεωρώ απαραίτητο να μπουν τα προγράμματα αυτά στις προτεραιότητες της πολιτικής ατζέντας του κάθε επικεφαλής τοπικής αρχής, ώστε να πάει το αντίστοιχο μήνυμα και σε όλους τους τεχνοκράτες που έχουν ρόλο στην εφαρμογή των πολιτικών
ζ. Θεωρώ αναπόφευκτο ότι με την ευαισθητοποίηση του κοινού οι ίδιοι οι πολίτες θα θέσουν το θέμα αυτό στην πολιτική ατζέντα. Επειδή όμως ο φυσικός ρόλος των Πολιτικών είναι να καθοδηγούν και όχι να ακολουθούν την κοινωνία, τώρα είναι η ώρα για τους τοπικούς άρχοντες να δράσουν προληπτικά και να βάλουν σε θέση προτεραιότητας αυτές τις πρωτοβουλίες.
Κυριάκος Παρπούνας
Γενικός Διευθυντής
Green Dot (Cyprus) Public Co Ltd