Μπορείτε να μας εξηγήσετε τι είναι ακριβώς η Green Dot Cyprus και γιατί έχει δημιουργηθεί;
Η Green Dot Cyprus είναι ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός που συστάθηκε με πρωτοβουλία του ΚΕΒΕ και σε συνεργασία με αριθμό μεγάλων επιχειρήσεων και έχει ένα θεσμικό χαρακτήρα.
Στόχος της είναι να οργανώσει ένα συλλογικό σύστημα διαχείρισης αποβλήτων συσκευασιών εκ μέρους των επιχειρήσεων που συμβάλλονται μαζί της. Μέχρι σήμερα έχει συμβληθεί με 130 επιχειρήσεις στις οποίες περιλαμβάνονται οι μεγαλύτερες επιχειρήσεις του τόπου, ενώ συνεχίζεται με γοργούς ρυθμούς η εγγραφή και άλλων επιχειρήσεων στο Σύστημα.
Γιατί οι επιχειρήσεις έχουν ενδιαφερθεί τώρα για αυτό το θέμα;
Με βάση τις νομοθεσίες που έχει υιοθετήσει και η Κύπρος μετά την ένταξη μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση οι επιχειρήσεις που για να διαθέσουν τα προϊόντα τους αναγκάζονται να τοποθετήσουν συσκευασίες στην αγορά είναι υπόχρεες να εξεύρουν τρόπους ανάκτησης και ανακύκλωσης σημαντικού μέρους των συσκευασιών που τοποθετούν στην αγορά. Αυτές οι υποχρεώσεις δημιουργήθηκαν τα τελευταία χρόνια και ειδικά από 1η Ιανουαρίου 2006 ισχύουν οι οδηγίες όπως ισχύουν και στις υπόλοιπες χώρες μέλη. Είναι γι’ αυτό που τώρα έχουν ενδιαφερθεί και οι δικές μας επιχειρήσεις για το θέμα αυτό.
Ποιες είναι δηλαδή οι υποχρεώσεις αυτών των επιχειρήσεων και ποιες επιχειρήσεις αφορά, όσες κατασκευάζουν προϊόντα ή και όσες εισάγουν;
Αρχίζοντας από το δεύτερο ερώτημα σας, οι υποχρεώσεις ισχύουν τόσο για τις επιχειρήσεις που κατασκευάζουν προϊόντα στην Κύπρο όσο και για τις επιχειρήσεις που εισάγουν προϊόντα στην Κύπρο. Έτσι είναι ξεκάθαρο ότι το θέμα αφορά σχεδόν όλες τις επιχειρήσεις και σίγουρα όλες όσες εμπορεύονται και διακινούν συσκευασμένα προϊόντα στην Κυπριακή αγορά.
Τώρα, όσον αφορά τις υποχρεώσεις των επιχειρήσεων, θα πρέπει η κάθε επιχείρηση να διασφαλίζει ότι ανακτά το 50% (κατά βάρος) τουλάχιστον των συσκευασιών που τοποθετεί στην αγορά, να ανακυκλώνει το 25% τουλάχιστον των συσκευασιών που τοποθετεί στην αγορά και να ανακυκλώνει τουλάχιστον το 15% κάθε υλικού, συσκευασίας. Άρα είναι επίσης ξεκάθαρο ότι με βάση αυτές τις πρόνοιες οι επιχειρήσεις πρέπει να ασχοληθούν με όλα τα υλικά συσκευασίας που τοποθετούν στην αγορά.
Ποια είναι αυτά τα υλικά συσκευασίας;
Ας αρχίσουμε από το τι είναι συσκευασία και πως ορίζεται στο Νόμο. Συσκευασίες είναι σε πρώτο επίπεδο εκείνα τα δοχεία ή υλικά που χρησιμοποιούνται για να προστατεύουν ένα προϊόν μέχρι την κατανάλωση του και σε δεύτερο επίπεδο αυτά που στόχο έχουν για να βοηθούν στην μεταφορά των προϊόντων στο σημείο πώλησης τους. Στο Νόμο η συσκευασία ορίζεται σε τρία επίπεδα: την πρωτογενή, ή τη συσκευασία του ραφιού η οποία περιέχει ένα προϊόν, τη δευτερογενή ή ομαδοποιημένη συσκευασία που χρησιμεύει στη μεταφορά των πρωτογενών συσκευασιών στο σημείο πώλησης και στην τριτογενή ή συσκευασία μεταφοράς που χρησιμεύει στην ασφαλή μεταφορά των προϊόντων σε μαζική μορφή. Όσον αφορά τώρα τα υλικά συσκευασίας, τα βασικά υλικά συσκευασίας είναι το χαρτί, το γυαλί, το πλαστικό, τα σιδηρούχα μέταλλα, το αλουμίνιο και το ξύλο.
Γιατί οι επιχειρήσεις χρειάζονται ένα οργανισμό όπως η Green Dot Cyprus; Δεν μπορούν μόνες τους να αναλάβουν τις υποχρεώσεις τους;
Με βάση το Νόμο (αλλά και τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες), κάθε επιχείρηση έχει δύο επιλογές. Είτε να οργανώσει ένα ατομικό σύστημα διαχείρισης των συσκευασιών της και να φροντίσει να αναλάβει μόνη της τις υποχρεώσεις της, είτε να συμμετέχει σε ένα συλλογικό σύστημα διαχείρισης των συσκευασιών, το οποίο ιδρύουν και διοικούν οι ίδιες οι επιχειρήσεις. Η πρακτική σε όλη την Ευρώπη έχει καταδείξει ότι για τη συντριπτική πλειοψηφία των επιχειρήσεων είναι αδύνατον ή αντιοικονομικό να έχουν ατομικά συστήματα διαχείρισης, και ως εκ τούτου σε όλες τις χώρες μέλη λειτουργούν ένα ή περισσότερα συλλογικά συστήματα διαχείρισης. Τα πλεονεκτήματα που έχει ένα συλλογικό σύστημα είναι πρώτα απ’ όλα το μέγεθος του εφόσον εκπροσωπεί πολλές επιχειρήσεις και η δυνατότητα που παρέχεται να αναπτύξει μεγάλης κλίμακας δραστηριότητες για την ανάκτηση των συσκευασιών σε συνεργασία με τις τοπικές αρχές και παράλληλα οι οικονομικές κλίμακες που απολαμβάνει λόγο του μεγέθους του.
Στην Κύπρο ένα τέτοιο Σύστημα οργανώνεται από την Green Dot Cyprus στα πρότυπα των άλλων Ευρωπαϊκών χωρών.
Αναφέρατε στην αρχή της συνομιλίας μας ότι ο Οργανισμός είναι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Τι έννοια έχει αυτό;
Με βάση την Κυπριακή Νομοθεσία, τέτοια συστήματα συλλογικής διαχείρισης συσκευασιών μπορούν να οργανωθούν μόνο από μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα οργανισμούς. Αυτό τώρα επί της ουσίας σημαίνει ότι η προσπάθεια του Νομοθέτη κατά την κατάρτιση της Νομοθεσίας ήταν να διασφαλίσει ότι το σύστημα που θα συνομολογηθούν για την ανάληψη των υποχρεώσεων των επιχειρήσεων θα χρεώνουν στις επιχειρήσεις μόνο το πραγματικό κόστος διαχείρισης των συσκευασιών, χωρίς προσθήκη ποσοστών κέρδους, αφού ο οργανισμός δεν είναι κερδοσκοπικού χαρακτήρα και δεν δικαιούται να διανέμει κέρδη στους μετόχους του. Με αυτό τον τρόπο αποφεύγεται οποιοδήποτε κίνητρο για υπερχρεώσεις και προστατεύεται σε τελική ανάλυση ο καταναλωτής.
Μιλήσατε για χρέωση των συσκευασιών και για προστασία του καταναλωτή. Τι εννοείται με τη χρέωση των συσκευασιών και πως εμπλέκεται ο καταναλωτής για μια υποχρέωση που έχουν οι επιχειρήσεις;
Όπως αντιλαμβάνεστε η συλλογή , η διαλογή και η αξιοποίηση των συσκευασιών (ανάκτηση και ανακύκλωση) έχουν κόστος. Το κόστος αυτό το αναλαμβάνει ως επί το πλείστον το συλλογικό σύστημα. Για να μπορεί το Σύστημα να αναλάβει αυτό το βάρος θα χρεώνει αντίστοιχα τις εταιρείες που εκπροσωπεί με τέλη σύμφωνα με το βάρος και τα υλικά των συσκευασιών που τοποθετεί η κάθε μία στην αγορά. Προϋπόθεση λοιπόν για μια εταιρεία για να θεωρηθεί ότι έχει αναλάβει την υποχρέωση της είναι να συμβληθεί με το Σύστημα, να δηλώσει τις συσκευασίες που έχει τοποθετήσει στην αγορά και να καταβάλει τα ετήσια τέλη που της αντιστοιχούν προς το Σύστημα. Υλοποιώντας αυτή τη διαδικασία και όπως ο Νόμος προβλέπει, η επιχείρηση μεταθέτει τη Νομική της ευθύνη για τη διαχείριση των συσκευασιών για την περίοδο που έχει πληρώσει στο συλλογικό σύστημα. Τώρα όσον αφορά τον καταναλωτή, είναι αυτονόητο ότι εφόσον οι επιχειρήσεις θα έχουν κόστος για τη διαχείριση συσκευασιών τους όπως προνοεί η Νομοθεσία, το κόστος αυτό σταδιακά θα μεταφερθεί σε μεγάλο ποσοστό στις τιμές των προϊόντων που καταλήγουν στον καταναλωτή. Είναι γι’ αυτό που είπα προηγουμένως ότι το γεγονός ότι ο Οργανισμός είναι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και αποφεύγεται έτσι το κίνητρο για υπερχρεώσεις στα τέλη είναι τελικά ένα μέτρο που προστατεύει τους ίδιους του καταναλωτές.
Σε κάθε περίπτωση, ο καταναλωτής εμπλέκεται και με άλλους τρόπους στη λειτουργία του Συστήματος αφού βασικό συστατικό λειτουργίας ενός τέτοιου συστήματος είναι η διαλογή των υλικών συσκευασίας στην πηγή ( στο νοικοκυριό), πράγμα που απαιτεί τη συμμετοχή του καταναλωτή.
Πως δηλαδή θα συμμετέχει ο καταναλωτής στη διαλογή;
Με βάση και τη Νομοθεσία όπως είπα και πιο πριν είναι αναγκαίο το πρώτο στάδιο της διαλογής των συσκευασιών να γίνεται στο σπίτι του πολίτη. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει πλέον και εμείς όπως και οι υπόλοιποι ευρωπαίοι να διαχωρίζουμε κάποια υλικά συσκευασίας στο σπίτι μας και να μην τα αναμειγνύουμε με τα υπόλοιπα απορρίμματα. Αυτά τα υλικά θα συλλέγονται ξεχωριστά και θα μεταφέρονται σε εργοστάσια για περεταίρω διαλογή και τελικά θα προωθούνται για ανακύκλωση στην Κύπρο ή το εξωτερικό.
Πότε θα αρχίσει να γίνεται αυτό;
Απαραίτητη προϋπόθεση για την έναρξη λειτουργίας ενός συλλογικού συστήματος διαχείρισης συσκευασιών είναι η αδειοδότηση τους από τις αρμόδιες κρατικές αρχές. Ο Νόμος καθορίζεται με λεπτομέρεια τον τρόπο που συστήνονται και λειτουργούν τέτοια συστήματα αλλά και τα στοιχεία που θα πρέπει να υποβάλουν στις αρμόδιες αρχές για να αδειοδοτηθούν. Η Green Dot Cyprus φρόντισε να προχωρήσει στο σχεδιασμό του Συστήματος που προτείνει και στην ετοιμασία της αίτησης της για αδειοδότηση χρησιμοποιώντας ως συμβούλους τον αντίστοιχο οργανισμό του Βελγίου, την εταιρεία Fost Plus. Αυτή η επιλογή ήταν μία ευσυνείδητη προσπάθεια να εκμεταλλευτεί η Green Dot Cyprus αλλά κατ’ επέκταση και η Κυπριακή βιομηχανία τη συσσωρευμένη εμπειρία της Fost Plus που διαχειρίζεται ένα από τα πιο πετυχημένα και αποδοτικά συλλογικά συστήματα στην Ευρώπη. Με τη βοήθεια της Fost Plus ετοιμάστηκε η αίτηση της Green Dot Cyprus και υποβλήθηκε στις αρμόδιες αρχές στις 10 Ιανουαρίου 2006 και έκτοτε συζητείται στην την αρμόδια επιτροπή (Συμβουλευτική Επιτροπή Διαχείρισης Αποβλήτων Συσκευασιών). Η διαδικασία έχει προχωρήσει και ελπίζουμε ότι πολύ σύντομα θα ολοκληρωθεί η αξιολόγηση και θα εκδοθεί η σχετική άδεια για να αρχίσει και η πρακτική λειτουργία του Συστήματος. Με την έκδοση της άδειας του Συστήματος θα ακούσετε σίγουρα πολύ περισσότερα για την Green Dot Cyprus αφού θα δοθεί η ανάλογη δημοσιότητα για να ενημερωθεί και το κοινό για το σκοπό και τους στόχους της Green Dot Cyprus. Σήμερα πάντως η Green Dot Cyprus είναι πλήρως στελεχωμένη και έτοιμη να αρχίσει την πρακτική λειτουργία του Συστήματος που έχει σχεδιάσει.
Μαζί με το όνομα του Οργανισμού και στα λογότυπα σας βλέπουμε τη χρήση ενός σήματος που είναι γενικά γνωστό ως σήμα της ανακύκλωσης. Μπορείτε να μας εξηγήσετε τι σημαίνει αυτό το σήμα;
Το σήμα στο οποίο αναφέρεστε είναι το διεθνές σήμα κατατεθέν που ονομάζεται «Green Dot» ή «Πράσινη Βούλα» όπως αποκαλείται στα Ελληνικά. Πρέπει να σας διορθώσω εξ’ αρχής γιατί αναφερθήκατε στο σήμα αυτό ως σήμα της ανακύκλωσης. Είναι γεγονός ότι ο περισσότερος κόσμος θεωρεί το Green Dot ως σήμα της ανακύκλωσης αλλά στην πραγματικότητα δεν ισχύει κάτι τέτοιο. Δεν έχει σχέση το σήμα ούτε με την ανακυκλωσημότητα της συσκευασίας, ούτε με το εάν και κατά πόσο η συσκευασία είναι φτιαγμένη ή περιέχει ανακυκλωμένο υλικό. Το Green Dot όταν είναι τοποθετημένο σε μία συσκευασία είναι η ένδειξη που δηλώνει ότι ο παραγωγός του συγκεκριμένου προϊόντος έχει συμβληθεί με ένα συλλογικό σύστημα διαχείρισης της οικογένειας συστημάτων της Green Dot και έχει καταβάλει τέλη για τη διαχείριση της συγκεκριμένης συσκευασίας στη συγκεκριμένη αγορά στην οποία έχει διατεθεί.
Ο ιδιοκτήτης του σήματος είναι ο οργανισμός Packaging Recovery Organisation Europe (PRO EUROPE) που εδρεύει στις Βρυξέλλες. Ο οργανισμός αυτός είναι ο οργανισμός ομπρέλα που εκπροσωπεί το μεγαλύτερο δίκτυο συστημάτων συλλογικής διαχείρισης συσκευασιών στον κόσμο (συστήματα Green Dot) με συστήματα που λειτουργούν σε 26 χώρες. Η PRO EUROPE αδειοδοτεί ένα τέτοιο οργανισμό σε κάθε χώρα ως αποκλειστικό διαχειριστή του σήματος Green Dot στη συγκεκριμένη αγορά. Στην Κύπρο ως αποκλειστικός διαχειριστής του σήματος έχει οριστεί από την PRO EUROPE η Green Dot Cyprus.
Με αυτή τη συμμετοχή η Green Dot Cyprus έχει τη δυνατότητα να παραμένει σε επαφή με τις εξελίξεις στον Ευρωπαϊκό χώρο σε σχέση με τις συσκευασίες αλλά παράλληλα να είναι μέρος του παγκόσμιου γίγνεσθαι στον τομέα της δραστηριότητας της.
Επ’ ευκαιρία αυτής της συζήτησης θα ήταν καλό να αναφέρουμε ότι θα πρέπει οι επιχειρήσεις που κατασκευάζουν ή εισάγουν προϊόντα που φέρουν το σήμα Green Dot και δεν έχουν συμβληθεί με την Green Dot Cyprus να γνωρίζουν ότι χρησιμοποιούν ένα ελεγχόμενο σήμα τα δικαιώματα του οποίου στην Κύπρο κατέχει η Green Dot Cyprus. Θα πρέπει λοιπόν αυτές οι επιχειρήσεις, για να αποφύγουν τις όποιες επιπλοκές να επικοινωνήσουν το συντομότερο δυνατό με γραφεία μας στις διευθύνσεις που αναφέρονται πιο κάτω για να ενημερωθούν για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις που έχουν λόγω της χρήσης του σήματος.
Κλείνοντας, επειδή φαίνεται ότι απ’ όσα μας έχετε ήδη αναφέρει τα πράγματα όσον αφορά τον τρόπο που διαχειριζόμαστε τα απόβλητα μας αλλάζει άρδην, τι άλλο πρέπει να αναμένουμε;
Δεν μπορώ να αναφερθώ σε όλες τις αλλαγές που έπονται γιατί αυτό θα μας πάρει πάρα πολύ χρόνο, ούτε και θεωρώ ότι γνωρίζω τόσο καλά όλες τις πολυάριθμες οδηγίες που ρυθμίζουν τον τομέα της διαχείρισης αποβλήτων, που θα πρέπει να αναφέρουμε εδώ ότι είναι από τους πιο στενά νομικά ρυθμιζόμενους τομείς στην Ευρώπη. Θα αναφερθώ μόνο ενδεικτικά στις βασικές κατηγορίες (ή ρεύματα) αποβλήτων που με βάση τη Νομοθεσία χρήζουν εναλλακτικής διαχείρισης και δεν μπορούν να απορρίπτονται πλέον με τα υπόλοιπα σκύβαλα. Εκτός από τις συσκευασίες λοιπόν στις οποίες αναφερθήκαμε εκτενώς, θα πρέπει να ρυθμιστεί η διαχείριση των ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών ειδών, των μπαταριών, των οχημάτων στο τέλος της ζωής τους, των χρησιμοποιημένων ελαστικών, των χρησιμοποιημένων ορυκτελαίων, των υλικών κατεδάφισης και των αδρανών υλικών κατασκευών κ.α. Για πολλά από τα πιο πάνω ρεύματα είναι αναγκαία η οργάνωση συλλογικών συστημάτων διαχείρισης παρόμοιων με το σύστημα που οργανώνει η Green Dot Cyprus για τις συσκευασίες. Εξ’ όσων γνωρίζω, ήδη το ΚΕΒΕ έχει πρωτοστατήσει και στην οργάνωση συστημάτων για τις ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές και για τις μπαταρίες.
Παρά το γεγονός ότι μπορεί να τρομάζουν το κοινό και τις επιχειρήσεις όλες αυτές οι αλλαγές και να δημιουργούν δυσφορία οι νέες υποχρεώσεις και τα συνεπαγόμενα κόστα για την ανάληψη τους, πιστεύω ότι είναι σημαντικό να δούμε όλοι αυτές τις αλλαγές ως ευκαιρίες και όχι ως απειλή. Η βελτίωση της περιβαλλοντικής διαχείρισης είναι άμεσα συνυφασμένη με τη βελτίωση της ποιότητας ζωής, με την βελτίωση των επιπέδων υγιεινής και με την αναβάθμιση της ίδιας της υγείας των πολιτών. Παράλληλα, η αξιοποίηση των αποβλήτων μας μέσα από πρακτικές επαναχρησιμοποίησης ή ανακύκλωσης ή και ανάκτησης ενέργειας έχει ένα άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος το οποίο καταλήγει στον ίδιο τον Πολίτη αφού αποφεύγεται η κατασπατάληση πρωτογενών πόρων (πρώτων υλών) αλλά και ενέργειας.
Το κόστος της ορθής περιβαλλοντικής διαχείρισης μπορεί να είναι για τον πολίτη πολύ πιο απτό και ως τέτοιο σχετικά εύκολο να απομονωθεί και να μπει στο στόχαστρο ως κατηγορούμενο. Από την άλλη, το οικονομικό και κοινωνικό κόστος της μη ορθής περιβαλλοντικής διαχείρισης που προκύπτει από την υποβάθμιση της υγείας και της ποιότητας ζωής της κοινωνίας και την κατασπατάληση των πόρων είναι δύσκολο μεν να μετρηθεί σε χρηματικές μονάδες αλλά σίγουρα μεγάλο και πολύ υπολογίσιμο.
Είναι με αυτό το σκεπτικό που θεωρώ ότι η κοινωνία μας θα πρέπει να αντικρύσει τις Νομοθεσίες που μας επιβάλλει η Ευρώπη για τη διαχείριση των αποβλήτων ως ευκαιρίες για την διόρθωση πολλών κακώς εχόντων στον τόπο μας και να τις αξιοποιήσει προς όφελος της υγείας, της ποιότητας ζωής και της οικονομίας μας.
Θα κλείσω με μία πολύ εύστοχη ρήση που άκουσα πρόσφατα και η οποία εμπερικλείει ένα πολύ σημαντικό μήνυμα που επιβάλλεται όλοι μας να αντιληφθούμε:
«Λέγεται ότι η ποσότητα και η σύσταση των απορριμμάτων που παράγει μια κοινωνία είναι καθρέφτης του επιπέδου της οικονομικής της ανάπτυξης. Είναι όμως επίσης παράλληλα γεγονός ότι ο τρόπος με τον οποίο μια κοινωνία διαχειρίζεται τα απόβλητα της είναι καθρέφτης του πολιτισμού της.»
Εμείς στην πατρίδα μας μπορεί κάλλιστα να θεωρήσουμε ότι όσον αφορά το πρώτο, τα απορρίμματα μας μας εντάσσουν στις ανεπτυγμένες κοινωνίες, αλλά όσον αφορά τα δεύτερο δεν νομίζω ότι μπορούμε να είμαστε ιδιαίτερα περήφανοι για το επίπεδο πολιτισμού που μπορεί να συνάγεται από τον τρόπο που μέχρι σήμερα χειριζόμαστε τα απορρίμματα μας.
Κυριάκος Παρπούνας – Βιογραφικό
Ο Κυριάκος Παρπούνας γεννήθηκε το 1970 και κατάγεται από τη Λύση. Έχει σπουδάσει Πολιτικός Μηχανικός με ειδίκευση στην περιβαλλοντική μηχανική και έχει κάνει μεταπτυχιακές σπουδές στη Διοίκηση Επιχειρήσεων στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Είναι από το 2001 Δημοτικός Σύμβουλος Λατσιών. Εργάστηκε σε διευθυντικές θέσεις στους τομείς των κατασκευών, της διακόσμησης εσωτερικών χώρων και της περιβαλλοντικής διαχείρισης. Από τις αρχές του 2005 ανάλαβε την οργάνωση της Green Dot Kύπρου ως Γενικός Διευθυντής.