Η διαπίστωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην έκθεση προόδου της 9ης Οκτωβρίου 2002, για την Πρόοδο της Κύπρου στην πορεία για την ένταξη της -για την οποία όλοι λίγο πολύ πανηγυρίσαμε-, ότι το περιβάλλον και ειδικά το θέμα της διαχείρισης απορριμμάτων είναι τομέας στον οποίο η Κύπρος απέχει από το κεκτημένο και πολλά παραμένουν να γίνουν, δεν πρέπει είναι καθόλου έκπληξη για κανένα μας. Απλώς κωδικοποιεί με ένα απλό και ξεκάθαρο τρόπο από τα πλέον αρμόδια χείλη αυτό που όλοι όσοι από εμάς ασχολούνται με τον τομέα του περιβάλλοντος γνωρίζουμε από πρώτο χέρι. Ότι δηλαδή μιλούμε για ένα τομέα για τον οποίο το κράτος μας ποτέ πριν από την ανάγκη για εναρμόνιση με το Ευρωπαϊκό κεκτημένο δεν αντιμετώπισε σοβαρά, και ότι ήταν φυσικό μέσα από την πορεία για εναρμόνιση να χρειάζονται να γίνουν πάρα πολλά μέσα σε πολύ λίγο χρονικό διάστημα. Και εκεί που ήταν φανερό πώς για να ανταποκριθούμε στην ανάγκη για γρήγορες και ευέλικτες κινήσεις χρειαζόταν η ύπαρξη ενός δυναμικού οργανωμένου και ισχυρού από πλευράς εξουσιών Τμήματος/ Οργανισμού/ Υπουργείου Περιβάλλοντος, αντιμετωπίσαμε το θέμα ως ακόμα ένα θέμα της γραμμής. Το βραχυκυκλώσαμε μέσα από τις δαιδαλώδεις διαδικασίες του Δημοσίου και το οδηγήσαμε στην παράλυση μέσα από την διαιώνιση της σύγκρουσης αρμοδιοτήτων μεταξύ των Υπουργείων αφού τουλάχιστον 2 αν όχι και περισσότερα Υπουργεία αλληλοεμπλέκονται στο θέμα της διαχείρισης απορριμμάτων.
Μεταφέρουμε επακριβώς τι καταγράφει η έκθεση προόδου για το θέμα στην ειδική ενότητα για το κεφάλαιο του περιβάλλοντος στις σελίδες 99 και 100:
“ The most worrying issue in Cyprus relates to waste management”, “As regards administrative capacity, the fragmented structure of responsibilities means that the capacity to implement the EC environmental acquis still requires attention. A high level of co- operation between departments needs to be ensured”.
Τα πιο πάνω τμήματα της έκθεσης μιλούν από μόνα τους και χρωματίζουν τη γενεσιουργό αιτία την καθυστερήσεων, τη σύγκρουση δηλαδή των αρμοδιοτήτων. Αφέθηκε το θέμα των αποβλήτων μέσα στη ευφορία του «κλεισίματος» των κεφαλαίων της εναρμόνισης να παραπέσει και να καθυστερεί. Αφέθηκαν τα διάφορα τμήματα και Υπουργεία να διεκδικούν και να επιμένουν στη εμπλοκή τους στο θέμα καθυστερώντας πρώτα την νομοθεσία αλλά πολύ περισσότερο την υλοποίηση των έργων. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Βουλή απέφυγε να επικυρώσει στην πορεία σχετικά νομοσχέδια γιατί ακριβώς διαιώνιζαν την σύγκρουση αρμοδιοτήτων μεταξύ Υπουργείων ή και τμημάτων.
Επωμίσθηκε όλο το βάρος των ενεργειών μια υποστελεχωμένη και υποβαθμισμένη Υπηρεσία Περιβάλλοντος τοποθετημένη διοικητικά στο Υπουργείο Γεωργίας Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος έχοντας παράλληλα να αντιμετωπίσει και την εμπλοκή του Υπουργείου Εσωτερικών μέσω των Επάρχων και των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Δήμων και Κοινοτήτων). Αφέθηκαν τα χρονοδιαγράμματα και οι δεσμεύσεις προς την Ευρωπαϊκή Ένωση να τρέχουν και κάποιοι τεχνοκράτες να τα παρακολουθούν μοιρολατρικά να εκπνέουν ανήμποροι να προχωρήσουν σε έργα μέσα από τις γραφειοκρατικές διαδικασίες που διέπουν την εκτέλεση δημοσίων έργων. Εκεί που χρειαζόταν ακόμη και πιθανή παράκαμψη ή απλοποίηση διαδικασιών για να αρχίσει η υλοποίηση έργων στο τομέα της διαχείρισης απορριμμάτων παράλυσε και αυτή η ίδια η διαδικασία προκήρυξης έργων με τις συνήθεις γραφειοκρατικές διαδικασίες λόγω της έλλειψης οργάνωσης και συγκροτημένης τακτικής. Μέσα στα ίδια γρανάζια της γραφειοκρατίας εγκλωβίστηκαν και οι όποιες πρωτοβουλίες του ιδιωτικού τομέα που εύκολα θα μπορούσαν να δημιουργήσουν δυναμική και να προσφέρουν λύσεις αν υπήρχε όραμα από πλευράς του κράτους. Απλές και εύκολα υλοποιήσιμες αποφάσεις από το κράτος ή τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης θα μπορούσαν να δώσουν το έναυσμα για τη δημιουργία λύσεων για την αξιοποίηση πολλών υλικών από τα απορρίμματα, αλλά ποτέ δεν λήφθηκαν.
Η έλλειψη πολιτικής βούλησης εμπόδισε τη δημιουργία ενός δυναμικού φορέα που να έχει τη δυνατότητα να δει το θέμα περιβάλλον σφαιρικά και να προχωρήσει με ταχύς ρυθμούς στη κατάρτιση ολοκληρωμένης πολιτικής και την υλοποίηση έργων καθοδηγώντας όλους τους εμπλεκόμενους φορείς.
Το αποτέλεσμα είναι ότι μήνες μετά την έναρξη της διαδικασίας εναρμόνισης σε ένα κρίσιμο και κομβικό σημείο για την ένταξη μας αναγκαζόμαστε να διενεργούμε επείγοντες συσκέψεις υπό την Προεδρία του ίδιου Προέδρου της Δημοκρατίας ακριβώς για το θέμα των αποβλήτων . Και αυτό πλέον εξ ανάγκης πρέπει να γίνει γιατί υπάρχει κίνδυνος αφού όσοι ασχολούνται με τα θέματα της Ευρώπης γνωρίζουν ότι τα κεφάλαια που κλείνουν οι υπό ένταξη χώρες τα κλείνουν με προϋπόθεση. Η έκθεση προόδου αναφέρει επί λέξη για το κεφάλαιο περιβάλλον ότι:
“Negotiations on this chapter have been provisionally closed” . Πράγμα που σημαίνει ότι ανά πάσα στιγμή το κεφάλαιο περιβάλλον αυτό μπορεί να ξανανοίξει αν όσα λέμε ότι θα κάνουμε δεν γίνουν έργα.
Κάθε προσπάθεια όμως για λύση ενός προβλήματος αρχίζει από την σωστή διάγνωση του. Και οι εσπευσμένες ενέργειες του κράτους πρέπει να περιλαμβάνουν:
(α) διάγνωση του να έχουμε στα χέρια μας (τι έχουμε κάνει μέχρι σήμερα)
(β) τι είναι αυτό που θέλουμε να πετύχουμε (ποιες είναι οι δεσμεύσεις μας και τα χρονοδιαγράμματα) και
(γ) πως μπορούμε να καθορίσουμε συγκροτημένη στρατηγική με πλήρη τεχνοοικονομική υποστήριξη ώστε να καταλήξουμε σε συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα.
Για να γίνουν τα πιο πάνω χρειάζεται όραμα και αποφασιστικότητα. Σε άρθρα μας που θα ακολουθήσουν θα προσπαθήσουμε να μπούμε σε μεγαλύτερο βάθος για κάποια από τα πιο πάνω θέματα.
Κυριάκος Παρπούνας.
Ο Κυριάκος Παρπούνας είναι Πολιτικός Μηχανικός και Γενικός Διευθυντής της Εταιρείας Hellenic Tzilalis (Cyprus) Ltd. που εξειδικεύεται στη Διαχείριση Απορριμμάτων